کتاب «حاج آخوند» نوشته‌ی عطاءالله مهاجرانی اثری تأمل‌برانگیز و صمیمی در قالب زندگی‌نامه‌ و خاطره‌نگاری است که به روایت زندگی یکی از روحانیان ساده‌زیست، مردمی و متفکر روستایی به نام حاج‌آخوند ملا عباس تربتی می‌پردازد. مهاجرانی که خود از شاگردان و دوستداران او بوده، با نثری دلنشین، عمیق و در عین حال روایی، تصویری انسانی و بی‌تکلف از شخصیتی روحانی ترسیم می‌کند که دین را نه ابزار قدرت، بلکه راهی برای زیستن در صداقت، شفقت و اندیشه می‌دانست. حاج‌آخوند در این روایت نه به‌عنوان فقیه یا مرجع، بلکه به‌عنوان انسانی شریف، متفکر و معنوی معرفی می‌شود که میان سنت و نوگرایی، سکوت و عمل، و دین و زندگی، تعادل پراحترامی را حفظ کرده است.

“Haj Akhoond” by Ataollah Mohajerani is a reflective and heartfelt biographical and memoir-style book that recounts the life of a humble, thoughtful, and people-oriented rural cleric named Haj Akhoond Molla Abbas Torbati. Mohajerani, as one of his admirers and students, portrays with elegant and narrative prose a spiritual figure who viewed religion not as a tool of power, but as a path to live with honesty, compassion, and thoughtfulness. In this book, Haj Akhoond is not introduced as a jurist or religious authority, but as a noble, wise, and spiritual human being who maintained a respectful balance between tradition and reform, silence and action, and religion and everyday life.